Czy coaching to głównie zwiększanie efektywności i „dokręcanie śruby”?

Efektywność jest ważnym, ale nie jedynym celem coachingu. W kontekście biznesowym jest centralna, w lifecoachingu – raczej równoważona przez dobrostan, sens i wartości.

Coaching nie tylko dla „produktywności”

Clutterbuck & Spence (2017) wskazują, że coaching obejmuje także rozwój tożsamości, wartości i samoświadomości. W takim ujęciu to nie tylko „narzędzie menedżerskie”, lecz proces, który pomaga człowiekowi głębiej zrozumieć siebie i swoje wybory.

Ryzyko instrumentalizacji

Gdy coaching redukuje się do poprawy wyników pracy, człowiek staje się narzędziem organizacji – coaching zaczyna być „służbą wobec KPI”, zamiast służby wobec rozwoju jednostki. Badania nad kulturą coachingową pokazują, że taki redukcjonizm bywa demotywujący, a efekt, który przynosi jest krótkotrwały (Segers et al., 2011).

Efektywność vs. dobrostan

Meta-analizy pokazują, że coaching poprawia nie tylko efektywność, ale również satysfakcję, poczucie sensu i równowagę życiową. Jeśli skupimy się wyłącznie na wynikach, pomijamy fundament dobrostanu, który często warunkuje długofalową skuteczność. (Theeboom et al., 2014; Grover & Furnham, 2016)

Coaching jako „rozmowa transformacyjna” czyli jak żyć w zgodzie z sobą

Niektórzy autorzy (np. Spinelli, 2008) podkreślają, że coaching może mieć charakter egzystencjalny: zamiast tylko „jak być lepszym menedżerem”, pyta raczej „jak żyć w zgodzie ze sobą”. To poszerza perspektywę poza wydajność i wpisuje coaching w nurt rozwoju osobistego, a nie tylko organizacyjnego.

Co jeszcze z obszaru psychologii możliwe jest w coachingu?

Wielu coachów ma wykształcenie psychologiczne i dzięki temu bardzo skutecznie może wspierać w innych obszarach związanych z rozwojem, czy samopoznaniem a co za tym idzie – lepszym życiem.

1. Budowanie samoświadomości – pomoc w lepszym rozumieniu swoich emocji, myśli i zachowań.
2. Regulacja emocji – nauka radzenia sobie z napięciem, stresem i trudnymi uczuciami.
3. Poprawa relacji interpersonalnych – rozwijanie umiejętności komunikacji i empatii.
4. Rozwój rezyliencji – wzmacnianie odporności psychicznej i zdolności do adaptacji.

Badania pokazują, że interwencje coachingowe zwiększają odporność psychiczną, zdolność adaptacji i radzenie sobie ze zmianą (Grant, Curtayne & Burton, 2009). Więcej o tym przeczytasz w artykule Coaching a praca z rezyliencją (dostępny wkrótce).

5. Wsparcie w kryzysach życiowych (nieklinicznych) – np. zmiana pracy, przeprowadzka, konflikty rodzinne.
6. Praca na wartościach i sensie – refleksja nad tym, co ważne w życiu i co nadaje mu kierunek.
7. Motywacja i cele – pomaganie w ustalaniu priorytetów, planowaniu i utrzymaniu zaangażowania.

WAŻNE: Coach może wspierać w budowaniu rezyliencji i zarządzaniu stresem / regulacją emocji, ale w określonych granicach i z innym zakresem niż psychoterapeuta.

Czy psychoterapia to tylko patrzenie wstecz i praca z zaburzeniami?

Popularny stereotyp, że psychoterapia to tylko leczenie zaburzeń psychicznych i „grzebanie w przeszłości”, nie odpowiada temu, co pokazują badania i praktyka wielu psychoterapeutów. Współczesna psychoterapia ma znacznie szersze zastosowania, a wiele nurtów koncentruje się na rozwoju osobistym, budowaniu odporności psychicznej i kształtowaniu przyszłości, co często zbliża ją do obszaru coachingu.

Co pokazują badania:

1. Psychoterapia jako droga do dobrostanu, a nie tylko leczenia: Kemp, Fisher i Pihkala (2024) opisują, że podejścia takie jak terapia akceptacji i zaangażowania (ACT) czy mindfulness-based therapy koncentrują się na budowaniu sensu, wartości i odporności psychicznej – czyli są przyszłościowe, a nie jedynie naprawcze (Frontiers in Psychology). Coach, który jest psychologiem, a nie psychoterapeutą również może korzystać z tych metod.
2. Podejście skoncentrowane na mocnych stronach: Norcross i Lambert (2019) wskazują, że współczesna psychoterapia korzysta z osiągnięć psychologii pozytywnej, aby wzmacniać potencjał klienta i wspierać rozwój osobisty, co wychodzi poza klasyczne leczenie zaburzeń (Journal of Clinical Psychology, 75(12), 1938–1947).
3. Psychoterapia wspiera zmiany przyszłościowe: Gelo, Pritz i Rieken (2015) podkreślają, że psychoterapia obejmuje rozwiązywanie problemów egzystencjalnych, rozwój tożsamości i relacji interpersonalnych, a więc działa także na przyszłość (Psychotherapy Research, 25(1), 1–9).
4. Rozwój kompetencji życiowych: Wampold i Imel (2015) w meta-analizie pokazują, że psychoterapia poprawia nie tylko objawy kliniczne, ale też jakość życia, funkcjonowanie społeczne i satysfakcję z pracy (The Great Psychotherapy Debate).

Granice z coachingiem

Grant (2017) analizuje różnice i podobieństwa: psychoterapia może być nakierowana na rozwój i przyszłość, podobnie jak coaching, jednak posiada dodatkowe zaplecze naukowe i kliniczne (Coaching Psychology International, 10(2), 6–12).

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (SFBT)

De Shazer & Dolan (2007) opracowali nurt, który niemal całkowicie odrzuca analizę przeszłości i skupia się na przyszłościowych celach i zasobach klienta.

Integracja psychoterapii i podejść coachingowych

Stober i Grant (2006) zauważają, że wiele modeli psychoterapii (np. poznawczo-behawioralna) naturalnie łączy się z coachingiem, bo obie dziedziny pracują nad zmianą myślenia i zachowań ku lepszej przyszłości.

Podsumowanie

Upraszczając można powiedzieć, że coaching i psychoterapia mają dużo wspólnego w obszarze rozwoju i poprawy jakości życia.

Różnica polega na tym, że psychoterapia może dodatkowo zajmować się leczeniem zaburzeń psychicznych, a coaching pozostaje w obszarze pracy z osobami zdrowymi psychicznie, które chcą zwiększyć odporność, lepiej zarządzać energią i odnaleźć równowagę. Psychoterapeuta ma też inne kwalifikacje niż coach.

Jeśli pojawia się kliniczny poziom zaburzeń (np. depresja, PTSD), wtedy właściwym adresem pozostaje psycholog/psychoterapeuta (Palmer & Whybrow, 2018).

Bibliografia

Grant, A. M. (2003). The impact of life coaching on goal attainment, metacognition and mental health. Social Behavior and Personality, 31(3), 253–264. [DOI:10.2224/sbp.2003.31.3.253]

Spence, G. B., & Grant, A. M. (2007). Professional and peer life coaching and the enhancement of goal striving and well-being. Journal of Positive Psychology, 2(3), 185–194. [DOI:10.1080/17439760701228896]

Stober, D. R., & Grant, A. M. (Eds.). (2006). Evidence-based coaching handbook. Wiley.

McLeod, J. (2019). An Introduction to Counselling and Psychotherapy. Open University Press.

Norcross, J. C., & Wampold, B. E. (2019). Evidence-based therapy relationships. APA.

O’Broin, A., & Palmer, S. (2010). Exploring key aspects in the formation of coaching relationships. Coaching: An International Journal, 3(2), 109–123. [DOI:10.1080/17521882.2010.502901]

Bachkirova, T., Cox, E., & Clutterbuck, D. (2014). The Complete Handbook of Coaching. Sage.

Stober, D. R., Wildflower, L., & Drake, D. B. (2014). Evidence-based practice in coaching and psychotherapy. Wiley.

Spinelli, E. (2008). Coaching and therapy: Similarities and divergences. International Coaching Psychology Review, 3(2), 121–133.

Passmore, J., & Fillery-Travis, A. (2011). A critical review of executive coaching research: A decade of progress and what's to come. Coaching, 4(2), 70–88. [DOI:10.1080/17521882.2011.596484]

Grant, A. M. (2003). The impact of life coaching on goal attainment, metacognition and mental health. Social Behavior and Personality, 31(3), 253–264.

Theeboom, T., Beersma, B., & Van Vianen, A. E. (2014). Does coaching work? A meta-analysis on the effects of coaching on individual-level outcomes in an organizational context. Journal of Positive Psychology, 9(1), 1–18.

Bozer, G., & Jones, R. J. (2018). Understanding the factors that determine workplace coaching effectiveness. European Journal of Work and Organizational Psychology, 27(3), 342–361.

Grover, S., & Furnham, A. (2016). Coaching as a developmental intervention in organizations: A systematic review of its effectiveness and the mechanisms underlying it. PLoS ONE, 11(7), e0159137.

Clutterbuck, D., & Spence, G. B. (2017). Developing a coaching culture. Routledge.

Jones, R. J., Woods, S. A., & Guillaume, Y. R. (2016). The effectiveness of workplace coaching: A meta-analysis of learning and performance outcomes from coaching. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 89(2), 249–277.

Cox, E., Bachkirova, T., & Clutterbuck, D. (2014). The Complete Handbook of Coaching. Sage.

Passmore, J., & Fillery-Travis, A. (2011). A critical review of executive coaching research: A decade of progress and what’s to come. Coaching: An International Journal of Theory, Research and Practice, 4(2), 70–88.

Segers, J., Vloeberghs, D., Henderickx, E., & Inceoglu, I. (2011). Structuring and understanding the coaching industry: The coaching cube. Academy of Management Learning & Education, 10(2), 204–221.

Stober, D. R., & Grant, A. M. (2006). Evidence based coaching handbook. Wiley.

Clutterbuck, D., & Spence, G. (2017). Developing a coaching culture. Routledge.

Segers, J., Vloeberghs, D., Henderickx, E., & Inceoglu, I. (2011). Structuring and understanding the coaching industry: The coaching cube. Academy of Management Learning & Education, 10(2), 204–221.

Spinelli, E. (2008). Coaching and therapy: Similarities and divergences. International Coaching Psychology Review, 3(2), 121–133.

Grover, S., & Furnham, A. (2016). Coaching as a developmental intervention in organizations: A systematic review. PLoS ONE, 11(7), e0159137.

Theeboom, T., Beersma, B., & Van Vianen, A. E. (2014). Does coaching work? A meta-analysis. Journal of Positive Psychology, 9(1), 1–18.

Grant, A. M., Curtayne, L., & Burton, G. (2009). Executive coaching enhances goal attainment, resilience and workplace well-being. Journal of Positive Psychology, 4(5), 396–407.

Sherlock-Storey, M., Moss, M., & Timson, S. (2013). Resilience coaching: A pilot study. Coaching Psychologist, 9(1), 43–48.

van Nieuwerburgh, C., & Tong, C. (2013). Exploring the benefits of coaching psychology for international students in the UK. Coaching Psychologist, 9(2), 78–89.

Theeboom, T., Beersma, B., & Van Vianen, A. (2014). Does coaching work? A meta-analysis on the effects of coaching on individual-level outcomes in an organizational context. Journal of Positive Psychology, 9(1), 1–18.

Palmer, S., & Whybrow, A. (2018). Handbook of Coaching Psychology. Routledge.

Passmore, J. (2010). A grounded theory study of the coachee experience: The implications for training and practice in coaching psychology. International Coaching Psychology Review, 5(1), 48–62.

Luthans, F., & Vogelgesang, G. R. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel Psychology, 60(3), 541–572.

O’Connor, S., & Cavanagh, M. (2013). The coaching ripple effect: The effects of developmental coaching on wellbeing across organizational networks. Psychology of Well-Being, 3(2), 1–23.

Grant, A. M. (2014). Autonomy support, relationship satisfaction and goal focus in coaching. International Journal of Evidence Based Coaching and Mentoring, 12(2), 18–44.

Cox, E., Bachkirova, T., & Clutterbuck, D. (2014). The Complete Handbook of Coaching. Sage.

Kemp, A. H., Fisher, Z., & Pihkala, P. (2024). Happiness and wellbeing in the age of climate catastrophe. Frontiers in Psychology. Link

Norcross, J. C., & Lambert, M. J. (2019). Psychotherapy relationships that work III. Journal of Clinical Psychology, 75(12), 1938–1947.

Gelo, O., Pritz, A., & Rieken, B. (2015). Psychotherapy Research. 25(1), 1–9.

Wampold, B. E., & Imel, Z. E. (2015). The Great Psychotherapy Debate. Routledge.

Grant, A. M. (2017). Coaching Psychology International, 10(2), 6–12.

Cuijpers, P. (2017). Psychotherapy for mental disorders is effective, also for wellbeing. World Psychiatry, 16(3), 276–277.

De Shazer, S., & Dolan, Y. (2007). More than miracles: The state of the art of solution-focused brief therapy. Routledge.

Stober, D. R., & Grant, A. M. (2006). Evidence-based coaching handbook. Wiley.